Ñaït Nieäm Phaät Tam Muoäi
thì vieäc Vaõng Sanh ñaõ chaéc chaén

niemphat.edu.vn

LUẬN GIẢNG RỘNG TÂM BỒ ĐỀ - PHẦN BỐN

LUẬN GIẢNG RỘNG TÂM BỒ ĐỀ

Giảng giải: Bồ Tát Liên Hoa Giới

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Thi Hộ, Đời Tống
 

PHẦN BỐN
 

Lại nữa trong này như Kinh Bảo Vân nói: Vì sao Bồ tát lại được pháp đại thừa?

Nghĩa là nếu Bồ tát hay học tất cả pháp. Kia tuy có học nhưng ở nơi học cùng chỗ học pháp ấy tất chẳng thể được. Tuy ở nơi học quyết định chẳng thể được, lại cũng chẳng ở nơi ấy pháp nhơn duyên mà khởi lên đoạn kiến.

Như trong Kinh Thánh Pháp Tập có nói: Thế nào là những việc làm của chư Bồ tát?

Nghĩa là việc làm của Bồ tát là nơi thân, ngữ, ý. Thời gian lâu dài chẳng lìa xa tất cả chúng sanh. Trong tâm khởi lên lòng thương to lớn càng cao dần. Vì muốn làm lợi lạc cho chúng sanh vậy.

Liền suy nghĩ rằng: Hoặc ta đang làm hay ta đã làm, tất cùng với tất cả chúng sanh, cho họ sự lợi ích an lạc rộng lớn. Bồ tát tuy quán sát thấy các uẩn đều như uyển, lại chẳng ở nơi đó mà sanh lo rời bỏ. Tất cả những việc làm tất chẳng chướng ngại. Nơi chốn như không chỗ chứa, lại chẳng phải nơi đó mà sanh sợ rời xa. Tất cả các việc làm tất nhiên vô chướng ngại.

Cảnh giới như rắn độc, lại chẳng phải ở nơi ấy mà sanh xả ly. Tất cả những việc làm tất nhiên vô chướng ngại. Lại nữa tuy quán sắc như bột nước, lại chẳng xa rời Như Lai sắc thân tướng hảo. Thọ như bột nổi. Lại chẳng phải nơi ấy chư Như Lai đã chẳng khởi phương tiện Thiền định, Tam ma địa, Tam ma bát đề mà sanh diệu lạc.

Tưởng như sức nóng mặt trời, lại chẳng phải ở nơi đó mà các trí của Đức Như Lai đã chẳng khởi lên Thắng Trưởng. Hành giống như đất huyễn, lại chẳng phải ở nơi đó mà Như Lai tam nghiệp trí vì dẫn đường mà chẳng làm gì. Như thế tất cả các việc làm tất chẳng chướng ngại.

Lại nữa như trong các Kinh nói: Nơi trí huệ cùng phương tiện mà các Bồ tát đương thực hành. Cho nên các Bồ tát ở nơi kia vô số tất cả việc làm thường hay phát khởi trí huệ và phương tiện. Quán tưởng làm việc tu học thời gian dài lâu chẳng gián đoạn. Như thế tức được mười hai phần vị.

Những địa vịấy đã được an lập rồi thì ở nơi vị kia thắng thượng công đức tất cả đều phải đầy đủ. Nên gọi là mười hai phần vị vậy. Nghĩa là tín giải hạnh địa cho đến Phật địa. Ở trong những địa này lại trừ Phật địa, tự cùng với tất cả là sanh khác và nhiếp hóa Bồ tát. Ở trong này tín giải hạnh địa là chưa thể chứng được hai lý vô ngã.

Một là hướng đến phát khởi kiên cố tín giải, ma chẳng thể làm động. Tín giải lực kia lại hay quán duy thức thật tánh. Lại ở nơi pháp kiên cố tín giải lập nên giải hạnh địa. Lại ở những địa ấy tùy theo các việc vô số Tam ma địa tổng trì, giải thoát thần thông và các công đức khác.

Như Kinh Bảo Vân nói rằng: An lập bốn loại thuận theo phần được chia ra mà có bốn vị.

Ở nơi nhu nhuyến này trí quang minh xuất hiện. Ở bốn nơi này đều quán các pháp vô ngã. Ở trong đó nếu có nhu nhuyến thì trí quang minh sanh. Đó là noãn vị. Ở nơi ấy chứng định gọi tên là được sáng. Ở phẩm giữa trí quang minh sanh. Đó là đảnh vị. Việc chứng định kia gọi tên là tăng ánh sáng.

Lại ở trên chỗ tối cao ngoài không đối ngại, trí quang minh sanh. Ở nơi tâm phân chia lìa tướng hay thủ. Đây có tên là Nhẫn vị. Ở nơi ấy được chứng định có tên là nhập một phần. Ở nơi ấy chỗ tướng hay thủ và bị thủ tất chẳng thể được, là chẳng hai trí. Quyết định ấn cho hai cái chấp ấy giống không.

Đó là thế đệ nhất vị. Nơi đó chứng định có tên là chẳng gián đoạn. Từ đây vô gián nhập vào tánh duy thức. Ở đây tổng lược mà nói như thế. Tất cả tín, giải, hạnh, địa đều nhiếp hết.

Lại nữa Thập địa tức mười phần vị.

Đầu tiên là Sơ địa. Từ đời trước ở nơi đệ nhứt pháp chẳng gián đoạn sơ tâm được vào con đường thấy biết, liền được tánh Thánh, sanh đại hoan hỷ. Cho nên gọi tên là hoan hỷ địa. Ở nơi này chứng được lý vô ngã không hai, được pháp vô tánh, chân thật trí pháp sanh. Tất cả sự phân biệt hí luận tất xa lìa.

Ở nơi đây có thể dứt trừ kiến sở đoạn hoặc. Cùng tu dứt trừ ba cõi tổng cộng mười sáu hoặc như thế mà đoạn. Ở nơi này Bồ tát được trí bình đẳng, tự lợi lợi tha. Ở nơi thí Ba la mật mà được viên mãn. Ở yên nơi chánh định. Cho đến chưa thể xa rời những lỗi nhỏ cấu nhiễm. Ở đây có thể phân ra tiến vào nhị địa.

Ở nơi nhị địa kia hay lìa tất cả sự phạm giới cấu nhiễm. Cho nên nói tên là Ly Cấu địa. Ở địa này Bồ tát có thể chánh thức lìa xa những lỗi nhỏ phạm giới cấu nhiễm. Ở nơi giới Ba la mật đa mà được viên mãn, cho đến chưa thể thành tựu Thắng Tam ma địa, Tam ma bột đệ và Văn Tổng Trì. Ở phần này có thể tiến vào địa thứ ba.

Địa thứ ba này hay phát vô lượng thắng trí quang minh. Cho nên nói rằng Phát Quang địa. Ở địa vị này Bồ tát phổ tận được rộng Thắng Tam ma địa và Văn Tổng Trì, kham nhẫn các khổ. Ở nơi nhẫn Ba la mật đa mà được viên mãn rồi. Ở nơi tất cả Tam ma bột đệ liền xả tâm ái, cho đến chưa thể rộng tu phần bồ đề. Nếu được phần này tức tiến vào chỗ địa thứ tư.

Ở nơi địa thứ tư kia bồ đề phần phát ra ánh sáng trí huệ hay thiêu trừ tất cả phiền não. Cho nên đây gọi tên là Diệm huệ địa. Ở địa vị này Bồ tát lìa xa khuyết giảm lời nói và ý nghĩa phân biệt. Lành tu chẳng khuyết giảm pháp phần bồ đề, luôn luôn tinh tấn Ba la mật đa mà được viên mãn. Cho đến chưa làm được Tứ đế quán. Nếu hay làm được, có thể tiến vào ở địa thứ năm.

Ở nơi địa thứ năm này, sanh tử Niết Bàn lấy phương tiện lành quan sát bình đẳng, ở trong sự khó khăn hay khéo tu tập. Cho nên gọi tên là Nan Thắng địa. Ở địa vị này Bồ tát ở nơi bốn Thánh đế hay lành quan sát tu tạo nhiều việc. Ở nơi định Ba la mật đa mà được viên mãn. Từ sự thuận lợi ấy quyết định vào đến địa này. Đầu tiên chứng được vô tướng cho đến chưa thể tác duyên sanh quán. Nếu phân biệt được thì tiến vào địa thứ sáu.

Ở địa thứ sáu Thắng Huệ đầy đủ rồi mà có thể tùy chuyển tất cả Phật Pháp thắng hiện tiền môn. Cho nên gọi tên là Hiện Tiền địa. Ở địa này Bồ tát hay lành quán sát pháp duyên sanh. Ở nơi huệ Ba la mật đa mà được viên mãn, rộng làm việc vô tướng, cho đến chưa thể đầy đủ các hạnh. Nếu hay phân biệt thì tiến vào địa thứ bảy.

Địa thứ bảy này chưa công dụng phương tiện. Tuy chưa thể đầy đủ vượt xa. Cho nên gọi tên này là Viễn Hành địa. Ở địa này Bồ tát quán tất cả tướng đều như huyễn hóa. Chân thật rõ biết tướng ấy, tức chẳng sai quấy. Ở nơi kia có thể thành tựu hạnh vô tướng. Ở nơi Phương Tiện Ba la mật đa mà được viên mãn. Cho đến chưa đầy đủ hạnh chưa công dụng. Nếu có thể phân biệt thì được vào địa thứ tám.

Ở nơi địa thứ tám tất cả các tướng dụng tất nhiên chẳng thể động. Cho nên ở đây gọi tên là Bất động địa. Ở địa vị này Bồ tát lành được hạnh vô tướng công dụng. Ở nguyện Ba la mật đa mà được viên mãn. Cho đến chưa thể phân biệt tất cả các tướng thuyết pháp tự tại. Nếu có thể phân giải rõ được tiến vào địa thứ chín.

Ở nơi địa thứ chín đầy đủ tối thắng huệ, lành nói các pháp. Cho nên nói là Thiện Huệ địa. Ở địa vị này Bồ tát được tối thắng tứ vô ngại, giải huệ lực tương ưng. Ở nơi lực Ba la mật đa mà được viên mãn. Cho đến chưa thể nơi Phật sát hội tùy ý hóa hiện thuyết pháp lợi sanh tự tại viên mãn. Nếu có thể phân biệt rõ thì tiến vào Thập địa.

Ở nơi Thập địa này hay ở vô biên tất cả Thế giới, làm cho gió pháp, mưa cam lồ. Cho nên gọi đây là Pháp Vân địa. Ở địa này Bồ tát Thắng Huệ tương ưng nói pháp lợi sanh, làm các việc biến hóa, tất được tự tại. Chưa đến chưa thể ở nơi tất cả sự hiểu biết tất cả tướng, hoạch vô ngại trí. Nếu có thể phân biệt được thì tiến vào Phật địa.

Như những địa bên trên thì đều kiến lập hành tướng. Như trong Kinh Hòa Hợp Giải Thoát nói. Lại nữa các địa này có nói rộng uẩn và thanh tịnh cho đến phân vị tướng, cùng xứ lại có văn mạch sợ có việc ngăn trở.

Lại nữa Phật địa tức nhứt phần vị. Đây là Phật địa. Tất cả Thắng Tướng đều phải đầy đủ. Tất cả công đức đều phải viên mãn. Lại hay phổ tận tất cả mọi nơi. Qua khỏi vô biệt thắng thượng phần vị, mà Phật địa thì có công đức, làm cho Chư Phật nói lời hòa nhã, mà cũng chẳng thể xưng dương một phần.

Cho nên phải biết: Chư Phật công đức vô lượng vô biên, chẳng thể xưng đếm được. Chỉ có Phật Thế Tôn mới dùng tự nhiên trí quán sát để tự chứng trí vậy.

Như trong Kinh Hoa Nghiêm nói về công đức. Lại tức một phần chưa thể cùng tận vậy, huống nữa ta nay tạo ra luận này chỉ dùng ngôn từ để tán thán nói vậy. Lại nữa Phật địa có công đức, tổng nhiếp tất cả nghĩa thù thắng như Kinh Lăng Già đã nói.

Lại có kệ tụng rằng:

Phải nên biết rõ về ba thân

Phổ nhiếp Chư Phật tất cả thân

Tối thượng thắng nghĩa pháp nương tựa

Cho nên khai hiển tướng ba thân

Tự tánh thân và chánh báo thân

Hóa thân và ba tối thắng thượng

Phân biệt Chư Phật thân sở hữu

Thân đầu cùng hai chỗ nương nhờ

Lại tu hạnh khó, làm hy hữu

Trăm loại cọ sát tâm yên nhẫn

Cho nên tất cả cửa việc lành

Lại hay tích chứa chẳng dời mất

Vô lượng kiếp đến mãi tu tập

Đại thừa tối thượng diệu pháp môn

Tất cả chướng ngại tất tiêu trừ

Tận diệt vô dư được thanh tịnh

Trong nhơn lại có chướng nhỏ nhặt

Trong quả trí lực tất rời khỏi

Giống như của quý khai mở hộp

Phóng ra ánh sáng chiếu tất cả

Tùy thuận thế gian sanh ra đây

Trải khổ khuyên cầu quả bồ đề

Thuyết pháp hóa lợi trăm ngàn cửa

Làm tất cả nơi bố thí lành

Như Lai cao hiển lại bất động

An trụ thế gian bậc Đại Thánh

Như Vua trên cả núi Tu Di

Xem thấy nguy nguy thật tuyệt vời

Lớn ấy tâm từ làm căn bản

Cửa Tam ma địa lành sanh ra

Biến vào ba cõi hiện thân này

Tất cả chẳng không hiện sanh ra

Như mắt trong lại phóng luồng sáng

Phổ biến thế gian tất chiếu diệu

Chư Phật Thánh trí ánh sáng lành

Nên biết các pháp lại như thế

Các bậc Thanh văn lại chứng quả

Xa rời thế gian vì tối thắng

Mà Thanh văn kia được ở trong

Lại hay chẳng như Duyên giác địa

Duyên giác mà sánh Bồ tát địa

Ở trong những phần chẳng bằng một

Bồ tát so sánh với Như Lai

Bội đa phần lại chẳng kịp một

Như Lai đã chứng quả bồ đề

Vô lượng công đức bất tư nghì

Như đây tùy xứ mà nên làm

Tùy thuận phương tiện mà thay đổi

Trong quả chứng được tối thắng thượng

Ngũ căn thanh tịnh thành diệu dụng

Mười hai vị nơi cửa công đức

Tất cả nghĩa kia đều nên đổi

Trong quả chứng được tối thắng thượng

Tất cả ý đạo đều thanh tịnh

Như thế sở chứng tất nên biết

Tất cả chẳng dơ, chẳng phân biệt

Trong quả chứng được tối thắng thượng

Nhiếp tất cả nghĩa, lợi thanh tịnh

Phật sát thanh tịnh như thế ấy

Tất cả tự tại mà xuất hiện

Trong quả chứng được pháp tối thượng

Tất cả phân biệt tất thanh tịnh

Làm cho chẳng hoại thường ở trong

Lành ta tất cả nghiệp trí tuệ

Trong quả chứng được pháp tối thượng

Tất cả thanh tịnh lành an trụ

Liền được vô trụ Đại Niết Bàn

Viên mãn Chư Phật câu thanh tịnh

Trong quả chứng được pháp tối thượng

Tất cả pháp nhiễm thanh tịnh rồi

Chẳng tạp phiền não chẳng nơi dựa

Thường vào niềm vui của Chư Phật

Trong quả chứng được pháp tối thượng

Tưởng như hư không tất thanh tịnh

Chứa nhóm rộng khắp cửa thắng nghĩa

Lìa các sắc tướng mà quan sát

Như Lai hóa tướng thật rộng lớn

Đây nhiều muốn hạnh đều thanh tịnh

Thành sở tác trí khó nghĩ bàn

Chư Phật chẳng dơ, thắng nương tựa.

Trong đây nên biết: Thanh tịnh pháp giới tức là tất cả pháp chân như.

Vì tất cả pháp chẳng điên đảo, tự tánh chẳng nhơn, mà có thể sanh ra Chư Phật và Chư Phật trí, lìa các chướng nhiễm. Thành lập Tam ma địa tổng trì pháp môn. Cùng với vô lượng phước trí các hạnh. Thành tựu tất cả chúng sanh lợi lạc v.v… cho đến thành thục tất cả chánh pháp văn trì chủng tử. Như thế các tướng đều được thành tựu. Cho nên nói rằng Chư Phật trí vậy. Nghĩa là tứ trí.

Đầu tiên là đại viên cảnh trí. Trí này xa lìa tướng của ngã và ngã sở. Cùng lìa sự hay chấp giữ và bị chấp giữ phân biệt, chẳng bị những phiền não cấu nhiễm nhiễu hại. Ở nơi tất cả sở duyên, sở hạnh, sở trí tướng. Chẳng quên, chẳng ngu. Trí ảnh tương sanh, hiện ra hạt giống nương tựa. Cùng tất cả trí nương vào thanh tịnh. Đó tức là chân như sở duyên, vô phân biệt trí.

Thứ hai là bình đẳng tánh trí, được thắng thượng sở duyên. Trí này hay quán mình người bình đẳng. Lại hay ở yên nơi vô trụ Niết Bàn. Khởi đại từ bi tùy theo sự vãng sanh của tất cả hiện thân mọi nơi, lành phương tiện cứu cánh tương ưng.

Ba là diệu quan sát trí. Phổ nhiếp tất cả Tam ma địa, Tam ma bột để tổng trì pháp môn. Ở nơi tất cả sở tri phân lập địa vị. Chuyển đổi vô ngại và hay phát sanh thắng công đức bảo. Phương tiện hiện thân, lành dứt các nghi ngờ của chúng sanh. Như thế mà hay hiện thân Thuyết Pháp.

Bốn là thành sở tác trí. Hay dùng đủ loại bất khả tư nghì phương tiện để vì kia mà làm cho thành thục tất cả chuyện phải làm. Như ứng hóa độ tất cả chúng sanh. Như thế các tướng. Đây là bốn trí.

Lại có kệ rằng:

Ba thân phân vị hai hai một

Hai pháp hai báo một hóa thân

Chư Phật thanh tịnh trong pháp giới

Hoặc một hoặc nhiều tánh chẳng lập.

Trong này ý nói rằng: Thanh tịnh pháp thân dụ như hư không mà chẳng có hình tướng.

Từ nơi thân này lưu xuất tất cả pháp. Những điều này đều là khó có thể so sánh với pháp tối thắng rõ ràng được. Thanh tịnh chân lý là nhơn của sự lợi lạc lớn. Xuất sanh đất Phật, tối thượng lành vui, mà có thể viên mãn vô tận pháp hải.

Lại hay đầy đủ thanh tịnh diệu huệ. Tức có thể thành tựu đại bồ đề tâm, như trên đã giải nghĩa rộng về bồ đề tâm này, mà từ nơi các Kinh đã lược nói toát yếu. Chỉ có Phật và Bồ tát mới thấy biết hết.

***